Jedanaest javnih preduzeća u Republici Srpskoj potrošilo je za tri godine 3,2 miliona maraka za reprezentacije i 1,1 miliona maraka na medijska oglašavanja. Najveće pojedinačne troškove napravile su Šume Srpske koje su pojele, popile i poklonile 1,1 milion KM, dok je Elektroprivreda RS za oglašavanje tokom 2014, 2015. i 2016. godine izdvojila 215.000 KM, pokazalo je istraživanje portala Capital.ba i Transparency International u Bosni i Hercegovini.
Nakon Šuma najviše se jelo i pilo u Elektroprivredi RS (542.000 KM), potom u Hidroelektranama na Drini (414.453 KM), Elektrodistribuciji Pale (314.409 KM) i Elektrokrajini (301.669 KM).
Prema podacima koje smo dobili najmanje para za reprezentaciju izdvojile su Vode RS – 45.570 KM.
Najveći pojedinačni iznos u jednoj godini napravile su takođe Šume Srpske koje su prošle godine hranu i piće platile nevjerovatnih 407.211 KM. Godinu dana ranije izdvojeno je 346.181, a u 2015. godini 341.616 KM.
Hidroelektrane na Chivasu
Kako se, koliko i na šta troše pare građana Republike Srpske najbolje se vidi iz ugovora Hidroelektrana na Drini sa višegradskom radnjom „DAX“ za nabavku alkoholnih i bezalkoholnih pića i toplih napitaka.
Pored petsto „borovnica“, „jagoda“ i „narandži“, pored pet hiljada flaša mineralne vode i 12.000 flaša prirodne negazirane vode, sto kutija „Milfordovog“ čaja od kamilice i duplo manje kutija čaja od brusnice, HED je nabavio i 42 litre Rubinovog „vinjaka“, 50 flaša „Balantinesa“, 24 flaše „Johnnie Walkera“, 50 flaša „Chivasa“.
HED je nabavio i 264 flaše vina, uglavnom od 0,75 litara. Ovaj ugovor je sklopljen 12. marta 2015. godine.
HED je u januaru 2016. godine potpisao ugovor sa još jednom višegradskom radnjom, „Krunom“, o nabavci reklamnog i propagandnog materijala sa logom firme. Tako je, na primjer, nabavljeno 1.500 papirnih kesa za 3.300 KM, 1.100 upaljača za 990 KM, 300 pravoslavnih zidnih podsjetnika sa dnevnim pregledom crkvenih praznika za 1.080 KM, a nabavljeni su i satovi, slike višegradske ćuprije, planeri, rokovnici, notesi, 30 svilenih kravata i pet ručno rađenih svilenih ešarpi.
U toku 2015. godine Autoputevi RS kupili su prirodnu izvorsku vodu i iznajmili su aparat za vodu za 2.989 KM, dok su novogodišnju galanteriju iste godine platili 4.874 KM.
Mnoga javna preduzeća – poput RiTE Gacko, RiTE Ugljevik, Hidroelektrane na Vrbasu, Elektro Doboj, Elektro Bijeljina – nisu željeli da dostave odgovore na naša pitanja.
Bivši izvršni direktor za poslove proizvodnje uglja i razvoja RiTE Gacko i poslanik SNSD-a u Narodnoj skupštini Republike Srpske Srđan Milović rekao je da ovi podaci nisu tajna i da ne zna zašto nam nisu dostavljeni.
„Treba pogledati strukturu tih troškova. RiTE Gacko ne troši gotovo ništa van same firme. Nama dosta rashoda u standardu firme knjiži se kao reprezentacija. Sve ono što stoji na radničkom bonu se vodi kao reprezentacija. Troškovi za poklone su minimalni i gotovo se ništa ne nabavlja, sem ponekog rokovnika. Troškovi o kojima govorite predstavljaju troškove unutar firme“, rekao je Milović.
Prema finansijskim izvještajima RiTe Gacko je u 2014. godini na reprezentacije izdvojilo 128.554 KM, godinu dana kasnije 67.142 KM, a prošle godine taj iznos je bio 84.667 KM.
Finansijski izvještaji pokazuju da je RiTE Ugljevik za tri godine potrošio 1.197.988 maraka na troškove reprezentacije. Tek nešto manje pojeli su i popili u Hidroelektranama na Trebišnjici – 937.884 KM, dok je Elektro Bijeljina stala na „tričavih“ 542.223 KM.
Monopolisti dali milion na oglašavanje
Deset javnih preduzeća potrošilo je tokom tri godine na medijska oglašavanja 1.076.909 maraka.
Elektroprivreda RS je glavni finansijer medija bliskih SNSD
Najviše para za ovu namjenu izdvajali su, kako smo rekli, Elektroprivreda RS, potom Pošte RS (206.512 KM), Elektrokrajina (183.818 KM), Šume RS (190.266 KM). Najmanje para za medijska oglašavanja tokom 2014, 2015. i 2016. godine za ovu svrhu izdvojili su Autoputevi RS – 24.269 KM.
Elektroprivreda RS samo u prošloj, izbornoj godini za medijska oglašavanja je platila 98.000 maraka.
Podaci koje smo dobili od javnih preduzeća nisu istovjetni sa podacima koji se nalaze u finansijskim, odnosno revizorskim izvještajima. Ponekad su odstupanja uistinu ogromna, ponekad su zanemarljiva.
Prikrivanje stvarnih troškova
Elektrokrajina: Seka Kuzmanović ne žali potrošiti na alkohol
U Elektrokrajini ističu da su za tri godine platili 301.669 KM za reprezentaciju, dok je u finansijskim izvještajima taj iznos daleko veći – 694.045 KM. Hidroelektrane na Drini tvrde da su jeli, pili i poklanjali za 414.453 KM, dok izvještaji kažu da su za tri godine platili 681.512 KM.
Greška u koracima primjećuje se i u Željeznicama RS – na jednoj strani je potrošeno 84.193 KM, a na drugoj 159.485 KM. Revizori kažu da su i Pošte RS pojele duplo više nego što kažu da jesu – umjesto 47.855 KM u izvještajima stoji 86.388 KM.
Isto je i kada je u pitanju medijsko oglašavanje koje je u najvećem broju slučajeva netransparentno, jer su postupci na osnovu kojih se zaključuju ugovori između preduzeća i oglašiivača najčešće konkurenstki.
Većina ovih preduzeća ima i monopol na tržištu, pa je nejasno zašto godišnje izdvajaju desetine hiljada maraka za oglase i reklame. Mnogi smatraju da javna preduzeća koja imaju apsolutni monopol na tržištu – poput Šuma Srpske, Elektroprivrede RS i zavisnih javnih preduzeća u elektro-energetskom sektoru, Voda Srpske ili lokalnih vodovoda – ne bi trebala uopšte da se oglašavaju u medijima.
Prema podacima koje smo dobili Elektrokrajina je za oglase potrošila 183.818 KM, a revizori tvrde da je taj iznos zapravo 207.406 KM. Razlika u poslanim i uočenim podacima u Elektrodistribuciji Pale je minimalna i iznosi svega 4.000 KM.
Najveća razlika uočena je u podacima Hidroelektrana na Drini koje saopštavaju da su se medijski oglasili za 54.275 KM, a u izvještaju piše da je taj iznos šest puta veći i iznosi 290.856 KM. I Pošte su sa 206.512 prešle na 315.805 KM.
Finansijski izvještaji pokazuju da su među najvećim oglašivačima i RiTE Gacko sa 228.289 KM, RiTE Ugljevik sa 356.194 KM, Hidroelektrane na Trebišnjici sa 300.706 KM, Hidorelektrane na Vrbasu sa 279.879 KM, Elektro Bijeljina sa 211.525 KM i Elektro Doboj sa 177.399 KM. Ova preduzeća su za tri godine na medijsko oglašavanje potrošila 1.553.992 KM. Ova preduzeća su ujedno i ona preduzeća koja nam nisu dostavila odgovore na pitanja.
Konačne cifre o troškovima javnih preduzeća nemoguće je znati. Pojedina preduzeća ne žele da dostave podatke, a podaci drugih nisu istovjetni onim u finansijskim izvještajima. Ponekad su odstupanja, kako smo pokazali, toliko velika da je greška nemoguća. Nismo dobili nijedan odgovor iz RiTE Gacko, RiTE Ugljevika, Hidroelektrana na Trebišnjici, Hidroelektrana na Vrbasu, Elektro Doboja i Elektro Bijeljine.
ti-bih.org
