Čak trećina poslanika aktuelnog saziva u Narodnoj skupštini Republike Srpske promijenila je stranački dres. Dvoje od ukupnog broja preletača je iz reda tzv. “duplih preletača”, odnosno onih koji su iz stranke opozicije prešli u stranku vlasti, a onda kada je njihova nova stranka ponovo postala opoziciona, “spas” su zatražili u nekoj od vladajućih stranaka.
Ovo su podaci iz najnovijeg istraživanja Udruženja građana “ReStart Srpska” koje je predstavilo bazu političkih preletača. Baza koja je dostupna na sajtu preletaci.com sumira podatke od 2018. do danas i u narednom periodu će biti dorađivana. Trenutno broji čak 110 imena preletača na svim nivoima vlasti u Republici Srpskoj.
U ReStartu pojavu preletača nazivaju krađom jednakom otuđenju imovine i jednim od najtežih oblika ombane volje birača.
Korijen ovog problema, kaže Stefan Blagić vidljiv je u 2014. godini.
“Tada je u Republici Srpskoj vlast formirana prelaskom dva opoziciona poslanika u tabor vladajuće većine. Ovaj momenat je jako bitan, jer na određeni način predstavlja prekretnicu u ovakvom načinu političkog ponašanja. Od ovog trenutka prelasci iz jedne u drugu političku partiju nakon izbora postaju redovna pojava i pojava koja je vremenom od naroda percipirana kao normalna”.
Moguće rješenje ovog problema Blagić, ipak, ne vidi u dodjeljivanju mandata političkoj stranci.
“Dodjeljivanje mandata političkoj stranci nije dobro, jer time lideri stranaka dobijaju najveću moć. Time bismo definitivno samo zacementirali partokratiju”, kaže Blagić tvrdeći da je gotovo 85% prelijetanja identifikovano u prvih osam mjeseci mandata, pa kao potencijalno rješenje problema predlaže model iz Austrije.
“U Austriji u tom periodu, u prvih osam mjeseci, nikome nije dozvoljen prelazak u drugu stranku. Tako da možemo reći da u tih prvih osam mjeseci mandat pripada stranci, a nakon toga poslaniku“, rekao je Blagić napominjući da je taj period na početku mandata ključan, jer predstavlja vrijeme u kojem se formira vlada.
Demotivisani birači
Velizar Antić napominje da su domaći slučajevi preletača specifični i po tome što glavni razlog prelaska iz stranke u stranku nije ideologija.
“Da se ovi preleti se dešavaju iz ideoloških razloga to i ne bi možda bilo tako loše, ali se kod nas dešava da ljudi pređu iz krajnje desne u krajnje lijevu partiju”, napominje Antić uz tvrdnju kako su i ideološke razlike kod domaćih stranaka sve manje vidljive što bi takođe mogla biti posljedica ovog problema.
Iako je problem preletača donekle očekivan u mladim demokratijama ipak predstavlja ozbiljnu prepreku motivaciji i onako demotivisanih birača da koriste svoje građansko pravo u glasaju na izborima te tako, kažnjavajući ih na izborima, eleminišu preletače iz političkog života.
N1/Istinito
